Žiwa

Žiwa (wobraz z lěta 1740)
Žiwa (wobraz z lěta 1740)

Prěnjotne mjeno tuteje bohowki – jedneje z mało bohowych słowjanskeho pantheona – klinčeše snano runja serbskemu kajkostnikej žónskeho roda. Helmold z Bosau mjenuje ju swojej Słowjanskej chrónice Siva. Wona bě hłówna bohowa Połobjanow a měješe swój wjetši templ na Ratzeburžan kópcu, pozdźišo tak mjenowanym Polabenbergu. Snadź tam ležeše tež wulki kamjentny kruh. Po wottorhanju swjatnicy natwarichu na jeje městnje Ratzeburgsku katedralu. Bohowcyne swjatnišćo namakaše so tež Retrje a chiba na dalšich městnach.

Žiwu zwobraznjachu jako nahu młodu žonu z wobwěnčenej hłowu a z do kolen so žołmjacymi włosami. Wona bě bohowa žiwjenja kaž tež zboža, lubosće, krasy a płódnosće. Kaž tajka stoji po boku Afrodity, Venery a Freyje, sylnišo pak wuzběhnycy bujny róst: Tak pokazuja so mnohe wobrazy z jabłukom a winowej kiću w rukomaj – su to wšak widźomnje pozdźiše ilustracije, pola kotrychž njeje jasne, kak daloko so wone na žiwe, ertne podaće zepru abo postawje připišu stereotypne přimjety płódnostneje bohowki – po antisko-humanistiskim přikładźe.

Naposlezy njeda so na prašenje, kajke da woprawdźe běchu „awtentiske“ počinki a attributy bójstwa, nihdy powšitkownje wotmołwić, dokelž so tute pře wšě časy měnjachu. Najlěpšim padźe móžemy, je-li so dosć swědčenjow zachowało, jeho předstajenje we wěstej dobje wopisać. Bohowej lubosće a płódnosće stojitej wězo blisko sebje. Słowjanske bójstwa traš jednoća wjace strónkow hač jich wotpowědniki z druhich kulturnych wobkruhow, dokelž jich ličba bě poměrnje niska, a tuž so pokazachu we wjele šěršim napohledźe; je pak tež móžno, zo bě jich wjace, hač so nam dźensa zda. Wěda wo starych bójstwach a jich česćenje běštej so jako prěnjej potłóčiłoj a potom, po někotrych lětstotkach, buštej zabytej.

Jan Arnošt Smoler spomni lěta 1843 w dodawku swojeje pěsnineje zběrki tež na bohowu z mjenom Dźiwica, kotraž jako młoda, rjana łójerka po lěsach dunda; samotna bohowa hońtwy a lěsa nas chětro na Dianu dopomni, bohowku dźiwjeje, njedótknjeneje, „knježniskeje“ přirody.

1846 rozprawi Johann Wilhelm Neumann swojich Geſchichte der Kreis=Stadt Lübben im Markgrafthum Niederlauſitz, zo běštej tam tež swjatnica a wobraz bohowki Luby; na njón móžachu so pječa starši měšćenjo tehdy hišće dopomnić, pozdźišo bu wšak skóncowany. Lěće 1854 nastajichu Lubinskim Wulkim haju, snano něhdyšim swjatnišću, blisko „Lubanoweho duba“ kamjentny pomnik z nadpismom Liuba. Bohowcyne lubostne mjeno by so k wobrazej Žiwy derje hodźało, wostanje pak njejasne, dźe-li wo městnu Žiwinu wariantu abo wo hinašu bohowu.

 

Werner Měškank, kotremuž mamoj so za tute pokiwy dźakować (Wendengötter, strona 67 a slědowacej), podótknje tež poćah k indiskemu Shivje, kiž je bóh płodźenja kaž tež ničenja. Mnohich tradicijach tohorunja muskosć a žónskosć zastupuje. Prapřiwuznosć słowjanskich a indiskich bohow je na zakładźe zhromadnych indoeuropskich korjenjow zasadnje móžna; hač pak wobsteji tež tutym padźe, na to njejsmój kmanaj wotmołwić.