Prowe

Mało wěmy wo połobskosłowjanskim boze prawa; wón dźěli tutón wosud ze swojim nordiskim přiwuznym Forsetim. Pola Wagrow, dźělneho splaha Obodritow a najwječornišo sydlaceho słowjanskeho kmjena scyła, bě jemu poswjećeny haj Starigardźe (dźensa holsteinskim Oldenburze), w kotrymž so lud a měšnicy na póndźelach schadźowachu, zo bychu sudźili. Nichtó druhi, nimo měšnikow a ludźi, kotřiž bohu wopor njesechu, njesmědźeše do haja zastupić; štóž bě so tam žiwjenskim straše wućeknyć zamóhł, tomu bu asyl spožčeny. Dalši sudny haj měješe być w Plune (chiba ze staropołobskeho *płońa ‚bjezlódny blak jězorje), dźensnišim Plönje, blizko kupy Olsborg na Wulkim Plönskim jězoru. Na stołpje so pozběhowaca Proweho postawa dźeržeše jednej ruce klak a w druhej hlebiju, na kotrejž wisaše chorhoj. Hłowa bě pječa z wěncom wobwita.

 

Helmold z Bosau nazornje rozprawi, kak Oldenburgski biskop Gerold lěće 1156 při swojim křesćenju poslednich pohanskich Słowjanow tuteje krajiny sochu Proweho ze swojimaj rukomaj powróći a da spalić prastaru swjatu dubinu:

 

„Jako běchmy wonemu hajej a wuchowej njeswjatosće přišli, biskop nas namołwi, so do dźěła walići a swjatnišćo zničići. Wón tež sam z konja skoči a ze swojim kijom rozbi krasnje wudebjeny wrotowy prědk; zadobychmy so do dwora, nakopichmy wšě jeho płoty wob swjate štomy a ćisnychmy woheń do hromady přeměnicy ju do šćěpowca, stajnje so bojicy, zo nas domoródni nadpadnu. Tola Bóh nas škitaše.“

 

Biskopowy njeskutk na štomach podoba so Bonifatiowemu podrubanju Donaroweho duba połnócnohessenskim Geismarje (dźensa městski dźěl Fritzlara) w lěće 723. Wosmym lětstotku bě misija w pohanach hišće wo wjele strašniša; pola Chattow kryješe Bonifatia mócne frankske wójsko, ale po wjace hač třiceći lětach bu „japoštoł Němcow“ 754 abo 755 při nakazowanju Friesow zaraženy. Zda so, zo dwanatym stolěću njebě pohanstwo nawječornych dźělach słowjanskeho sydlenskeho ruma hižo mócne dosć a ćišć cyrkwje a křesćanskeje wyšnosće bě tak wulki, zo so domoródni hladajcy na wonjeswjećenje haja wosudej podwolichu. Najebać to knježeše hišće dołho tajna česćownosć na něhdyšich swjatnišćach: Werner Měškank we zwisku z Proweho hajom naspomni wonječesćenje pohanskeho sudnišća „Banneick“ – potajkim zaklateje dubiny – mjez Böselom a Wustrowom Lüneburgskim Wendlandźe, pola kotrehož su cistercienscy mniša stary dub pušćili. Dokelž jeho drjewa nochcyše nichtó pře strach k twarjenju brać, słužeše wón hač do cłowneje unije lěta 1866 jako cłowny a hraničny štom mjez krajomaj Askanijow a Welfow. Samo po tym njechaše jeho nichtó měć, tuž wužiwachu jón naposlezy jako sydadło starej kamjentnej kapale wsy Lübbow (hlej Meschkank, stronu 34 a sćěhowacu).