Načasne

28.03.2022

Wunjesenje smjerće – wuhnaće zymy

Rozprawjerka na zetkanišću
Rozprawjerka na zetkanišću

Za nas łužiskich pohanow je so wunošowanje smjerće k počatkej nalěća stało hižo z woblubowanej tradiciju. Jedna so wo stary nałožk, při kotrymž so zyma ze sydlišća wućěri. Tež lětsa zetkachmy so 20. nalětnika před Serbskim šulskim a zetkawanskim centrom Budyšinje. Jako pohanski žerc bě Richard z papjerca a słomy klanku zhotowił, kotraž symbolizowaše smjerć poćežmo zymu, chłód a ćěmnotu, a tohodla měješe so z města wunjesć. Naš procesion z cyłkownje štyrjomi wobdźělnikami ćehnješe při krasnym nalětnim wjedrje nimo jastwa a přez Kopornik do małeho, nam hižo znateho niwineho lěsa. Sprjewinym kolenje zestupachmy so do kruha. Jasnje zaznawach, zo nam městno na tutym popołdnju tójšto pozitiwneje energije wotedaše. Naš měšnik započa wobrjad z woporom. Wón rozmjeta ducham wokoliny kruchi chlěboweje skiby. Nato powědaše mytos wo Pjerunowej dźowce Marje, kotraž bě so po zaraženju swojeho njeswěrneho slubjeneho Jarowita do zymskeje bohowki Morany přetworiła.


Měrćin z Drježdźan přednjese staru z Litawskeje pochadźacu nalětnju modlitwu, kotruž bě do serbšćiny přełožił. Dale so pomodli k Jarowitej a Pjerunej. Poprosy jeju, zo byštaj nas w přichodnym času přewodźałoj.


Rozpomnich woznam nalětnjeje runonócnosće za přirodne procesy a přednjesech swoju baseń Nalětni spěw.


W dalšim běhu ceremonije da woporny žerc słomjanej figurje na rozžohnowanje hišće něšto chlěba a mjedowiny, zapali ju a horjacu do Sprjewje ćisny. Z tutym ritualom pósła so přez hadlenu symbolizowana zyma mjezy swětaj žiwych a mortwych, hdźež pobudźe hač do spočatka ćěmneho počasa.


Nětko poda Richard z mjedowinu napjelnjeny pitny róh a něšto chlěba do koła. Dźakowachmy so bohom a městnym ducham za tutón miły a słónčny započatk nalěća a za móžnosć dožiwić wocućenje přirody w bjezposrědnjej bliskosći města.

Antje Sturm

26.03.2021

Smjertnicu z města wuhnali

Woporny měšnik ćisnje zyminy idol mjez mócnarstwje žiwych a morłych.
Woporny měšnik ćisnje zyminy idol mjez mócnarstwje žiwych a morłych.

Po lětnim zachadźenju swětoweho mora, při trajacych zakaznjach a přikaznjach začuwamy wospjet sylnišu potrjebu wzajomneje čłowjeskeje bliskosće. To wotrazy so na lětušim smjerćwuhnaću, jako so sobotu 20. měrca popołdnju před Serbskim gymnazijom zetkachmy. W ličbje třinaćoch dorosćenych a dźěći podachmy so pódlu jastwa a Kopornika do niwineho lěska na sprjewinym brjoze.

 

Spisaćel tutych rjadkow jako pohanski měšnik poprosy přitomnych z Budyšina, Drježdźan, Malešec a Delnjeje Hórki, zo bychu so zestupali do połkruha, a přepowědźe jim baju wo njezbožownej lubosći Jarowita a Mary. Antje Sturm z hornich Sulšec rozkładźe woznam swjatka, skedźbni na podobny litawski nałožk, recitowa swój Nalětni spěw a dopomni so na swojeho nanowe wuhnawanje smjerće za čěskej mjezu. Woprowar poda hadlenje kusk całty a lunk mjedowiny na posledni puć. Zbytk pósła dokoła a njezaby ani na městnych duchow. Smy dźakowni, zo mamy na kromje hornjołužiskeje stolicy kus wólneje přirody!

 Richard Bígl

30.03.2020

Hadlenu z Budyšina wunjesł

Hadlena do wunjesenja z města
Hadlena do wunjesenja z města

 

Pod jara njezwučenymi wobstejnosćemi wotmě so 20. nalětnika starodawny hornjołužiski nałožk wuhnaća smjerće. Nimale wšo čłowjestwo so hižo někotre tydźenje bědźi z nowym koronalnym wirom, kiž wohrožuje žiwjenja wosebje starych a wosłabjenych čłowjekow. Hłownje strach ludźi před natyknjenjom bě zawinował, zo Moranu lětsa wunjesech sam. Njewjeselach so tomu, wšako je za mnje pohanstwo wusko zwjazane z kolektiwom, ze zhromadnymi dožiwjenjemi. Pochmurne rozpołoženje na prěnim nalětnim dnju pak ćim jasnišo wotkazowaše k zakładnemu zmysłej swjatka: wuznaću k stworjenskej baji. Tohodla na sprjewinym brjoze přepowědźech stawiznu wo zyminej bohowce, kiž kóžde nalěto wumrje wuwólnjejo městno zem wožiwjacemu Jarowitej. Dźakuju so boham za wšitke jich dary! Tež za te, kiž nam snano bórzy wostanu jeno w pomjatku.

Choćebud

06.03.2020

Swěčk – imbolc

Pochad swjatka swěčk so dźensa widźi w pohanskej wěrje. Moderne pohanstwo wuchadźa z toho, zo 2. februara wot křesćanow swjećeny swěčk Marje, kotrehož datum wjaza so na hody, je cyrkwinske přejeće keltskeho swjedźenja imbolcSwjećenje nowozhotowjenych swěcow mamy hišće jako mały powostank swjećeneho knježniskeho swětła. Knježniskosć poćahuje so na bójsku knježnu Brigid a na hišće młode, cunje swětło małym róžku. Tu so samozrozumliwje hodźi tež nowe mjeno „swěčk Marije“.

 

Stary keltski swjatk imbolc abo tež swjatk bohoweje Brigidy swjeća nocy wot 1. do 2. małeho róžka, na mnohich městnach při druhim połnym měsačku po zymskim zawróće słónca.

 

Z dokřesćanskeho časa su mi hač do nětčišeho znate jenož podaća swědčace wo tym, zo bychu imbolc wobešli předewšěm Keltowje w Irskej. Hewak njeznaju germansko- a słowjanskopohanskich wašnjow za podnalětni swjatk, kotryž so runja imbolcej spočatk małeho róžka wotměwaše. Nałožki našich prjedownikow k swjedźenju swěčk maju wróćo sahać do doby, w kotrejž bě křesćanstwo hižo wšudźomne. Myslu, zo je so prěnjotnje pohanski swjedźeń stał w našej krajinje jako swěčkowy znaty hakle z rozšěrjenjom křesćanstwa. Pohanske korjenje nałožkow su pak hač do dźensnišeho póznajomne. By za mnje zajimawe było zhonić, hač za našu kónčinu poćežmo Šlesku, Čechi a Rakusku snadź tola wustupja dokłady pohanskich wobrjadow mjezy zymskim słóncowrótom a spočatkom nalěta.

 

Mjezy słowjanskimi tradicijemi a wašnjemi so wopisuje delnjoserbski swjedźeń zapust, kotryž so někak hodźi do časa wokoło swěčka. Wosebje historiski staršemu dźělej zapusta, camprowanju, přirjaduja pohanske korjenje. Tutym zwisku spomnja šwikaty prućik, kotryž symbolizuje nalěto wospjet rosćace žiwjenske mocy. Tu spóznaješ podobnosće ze swjedźenjom imbolc. Je zajimawe, zo camprowanju wustupowaštaj baćon jako znamjo počaceho so nalěća abo mjedwjedź dopominacy na kónčacu so zymu. Bar bě tež symbol swjatka swěčk.

 

W přirodźe je swěčk ze swjatkom přiběraceho swětła a z wjerškom mjezy zymskim zawrótom słónca a nalětnjej runonócnosću. W tutej dobje knježi hišće zyma. Dny pak so žno podlěšeju. W zawrót słónca noworodźene swětło je zdobyło. Swěčk bywa pornjo zymskemu słóncowrótej, krótšemu dnjej lěće, hižo cyłu hodźinu dlěje jasno. Rostlinstwo a zwěrina poněčim wocućitej ze zymskeho sprostnjenja.

 

Při keltskim imbolcu česćuja w tymle widźomnje sylnjacym swětle, sporjacym so tež čujomnje na duši, a w budźacej so přirodźe bohowku swětła Brigidu, witajcy ju z wohnjowym swjedźenjom. Běła Brigid stupi na městno čorneje bohowki Perchty, kiž zastoji zymu a ćěmnotu. Keltski bajesłow staji swětłu bohowu do zwiska ze słóncom a wohnjom. Prěnja wužedźena pruha słónca, kotraž zemju wohrěje, wobhladuje so jako Brigidźiny wohniwy kłok. Rěka so, zo Brigid zastupi do žiwjenja mjezy swětami, ni w chěži ni zwonka njeje, ale na durinym proze. Tohodla wobeńdu imbolc na jednym boku we wocućacej přirodźe; na druhim pak bě to hižo zastarsku swjatk, kiž doma zhromadźena swójba swjećeše. Domownosć swjatka postaji žno Brigidźiny poćah k něsćinemu wohnišću. Njemnohe narodopisne podaća wujasnja, zo stare wobrjady so často poćahowachu na domjacy kult, w kotrehož srjedźinje steješe dokładne rjedźenje. Při tym so jednaše wo ritualne šwarnjenje wot zyminych krutosći. Tež tradicionalne nalětnje čisćenje by móhło měć swój pochad we swjatku imbolc.

 

Keltski swjedźeń mjenuja tež husto oimelc, štož je wotwodźene wot zapřijeća mloko. To woznamjeni, zo budu so bórze nalětnje jehnjata bahnić a dójki zaso mloko dawać. K tomu so hodźi jedne z našich starych burskich prawidłow: „Po swěčk Marje móže ratar jeja a mloko měć.“ Abo tež jědźenje jejow při serbskim zapusće.

 

Wěrjachu, zo Brigid na imbolcu štomy třasycy ze spara budźi, tak zo jich mězy znowa ćeku a pčoły znowa lětaju. Tež pola nas pomnja hišće dźensa stari ludźo, zo prjedy burja na swěčk Marije třasechu drjewa. Tole rjane wašnje bych chcyła rady wožiwić.

 

Stary imbolcowy ritual bě wjazanje słomjanych figurkow abo spowěšenje pentagramow, kiž bychu jako škitne znamjo a přinjeser zboža słužiłe.

 

Swěčk so hišće dźensa připóznaje za wěšći dźeń. Přišłe su na nas ratarske kaznje, kotrež maju zakład krajowym nazhonjenju a zmóžnjeju prostu předpowědź wjedra, kaž na př.:

 

Hdyž so na swěčk wichori a sněži,
nalěćo so ruče bliži;
je-li pak na swjedźeń wjedro,
njepřińdźe tak spěšnje jaro.“

 

Zo bychu so dowědźeli, kak dołho budźe zyma hišće trać, wobroćachu so tež zwěrjatam, kotrež so k zymskemu sparej do zemskich jamow kładu. To bě w zastarsku hłownje mjedwjedź. Běše-li na swěčk słónčno a ćopło, rěkaše to, zo ma zwěrjo hišće šěsć njedźel swojej prózdnjeńcy wostać. Šěsć tydźenjow je čas hač do runonócnosće. Nato bar měješe ze swojeho spara dowocućić, a kuzło zymy bě zlemjene.

 

Nowočasni pohanjo so zaso přiwobroćeju starym, keltskim wašnjam, rozšěricy je mnohich kónčinach hišće wo swjećenje swěčkow.

 

Po nowopohanskim zapřijimanju je Brigid abo tež Brigita bohowka wohnja, hojenja a płódnosće. Za přichodne měsacy symbolizuje zapalenje wohnja rosćacu móc słónca, kiž je so při zymskim zawróće wospjet rodźiło.

 

Poněčimne rozšěrjenje nowopohanstwa budźe dołhodobnje přinošować k tomu, zo so starokeltski swjedźeń imbolc stanje za swojimi prěnjotnymi hranicami w cyłej Europje znaćiši. Potom wón znowa, wšojedne pod kotrym mjenom, docpěje swoje městno w přirodźe a našich domach.

 

Jako swjatk lětneho kołoběha zwjazach tež swěčk wusko ze swojim žiwjenjom. Woswjećam jón 2. małeho róžka wot switanja hač do połnocy, zo bych přijimała jaknu energiju bližaceho so nalěća. Swěčk dožiwjam jako přirodny a swěcowy swjedźeń při wohnju domjaceho pjecaka. Jako nowopohanka so při tym zaměrjam tohorunja na starodawne keltske wobrjady kaž tež na krajowe nałožki a wobkedźbowanje wjedra. Wužiwam wobě mjenje; imbolc hłownje we zwisku z bohowej swětła, a swěčk, dokelž je to w našej kónčinje znaćiše a znaju to tak hišće wot našeje wowki a nana.

 

Po dawnym podaću nastupowaše běła bohowka swoje knjejstwo kónc hodowneho časa. Jowle zaso zwěsćimy překrywanje křesćanskich a pohanskich tradicijow. Přistupjam k tutym wěcam skerje pragmatisce. Sčasami njeda so wjace zwěsćić, hač je wobswědčeny ritual starši hdyžli křesćanstwo abo njeje. Za mnje to hraje jeno druhorjadnu rólu. Hdyž jón składny začuješ a pokazuje-li so wěsta přirodna wjazba, hodźi so tež ke mni jako pohance. Ničo potom njerěči přećiwo hajenju tohole wašnja. To nastupa na př. kónc hodowneje doby dnja 2. februara kaž tež třasenje sadowcow. Swěčk Marje dźiwam cyle dokładnje na znamjenja, kiž dawa nam přiroda.

 

Moji swójbni, to rěka mój mandźelski Manfred a naju wobaj synaj, swjatka njeswjeća. Njemóžeja z nim ničo započeć. Za naju synow ma swěčk hišće woznam jako předpowědny dźeń, dokelž to tak znajetaj wot swojeju prastaršeju. Manfreda tam a sem zapřijmu do swojeho wobrjada. Potom wote mnje dóstawa małe nadawki, kaž nětk na přikład stražowanje wohnja, wunjesenje, znowasadźenje a poleće hodowneho štomika, wotnjesenje popjeła atd.

 

Ze swjedźenskimi přihotami počach 1. małeho róžka. Najprjedy wurjedźich z Manfredom porjadnje naju chěžu. Potom sej wumyslich mału modlitwu k swětłowej bohowce. Wječor wozdebich jedyn zahrodny kerk z paskami w běłej barbje za zymu, zelenej za žiwjenje a čerwjenej za płomjo. Na kamjeńte blido zestajach pjeć běłych swěcow na pjećramjenjaty swěčnik kaž tež škrěwak, kotryž běch ze zbytkami wóska a sušenymi zelemi napjelniła. Do wohnišća nakładźech suchu walčinu. Dale připrawich kadźaty kiješk, sudobjo z dešćowej wodu a tohorunja šklicu z pjeršću a kamjenjom. Z tym při swojich wobrjadach přeco wobspomnju štyri žiwjoły: powětr, woheń, wodu a zemju poćežmo kamjeń.

 

Rano 2. małeho róžka so najprjedy za wjedrom rozhladowach, zo bych zwěsćiła, hač so skoro započnje nalěćo. Zahe kaž tež dopołdnja běše chětro wichorojte, ale zdobom swětłe a słónco so z chwilemi pokazowaše.

 

Jako dźěch rano do naju zahrody, bě energija nalěća hižo jasnje čujomna. Přijimach tutu energiju, přetož wona lěkuje a přinosy žiwjensku móc.

 

Naju hodowne štomiki, kiž přeco rozhotuju kónc dwanaće swjatych nocow, palachmoj dotal kóžde lěto pjecaku. Lětsa běchmoj jědlenku z korjenjemi do kwětkowca sadźiłoj. Tuta wosta rozhotowana hač do swěčka w bydlenskej stwje stojicy, hdźež jej prawidłownje přiliwachmoj. Chcychmoj zahorncowanu jědlu na swěčk wospjet w zahrodźe sadźić. To přewza Manfred. Mjeztym po starym wašnju budźach třasycy naju sadowcy. Naju dźeń potom přeńdźe k zwučenemu wotběhej.

 

Na wjedro dale kedźbowach. Popołdnju poča so dešćować a wětr kusk popušći. Wječor so hišće trochu dźěše a wětřika nimale njebě. Pozdźe wječor duješe znowa sylnišo. Při ćopłotach, kotrež na mały róžk docpěwachu poměrnje wysokich hódnotow, njedaše so na sněh ani pomyslić. Spočatk nalěća wěšćić bě potajkim ćežko. Měnju wšak, zo njebě dosć chłódno, zo bychmy so zaheho přichada nalěća nadźijeć móhli.

 

Wječor přewjedźech po nowopohanskej wěrje wobrjad k počesćenju bohowki swětła. S tym chcych swoju zwjazanosć z přirodu skrućić a wospjet swój nutřkowny rytmus namakać.

 

Dokelž Brigid steji zwisku z wohnjom, sucy w traděrowanych rozpisanjach stajnje přewodźana wot swětłowych stołpow a płomjenjow, zapalich při chowanju słónca šćěpowčk. To njebě tak jednore, přetož drjewo wohnjowym košu bě wot dešća wosyriło. Po někotrych pospytach zamóhši woheń tola hišće rozpłomjenić rjeknych: „Z tutym wohnjom sławju móc swětła, kotrež so wšudźe předrěwa a naturu znowa wožiwja. Wón so hori za wróćace so słónco, kiž bych chcyła dźensa postrowić.“

 

Přihotowane blido mi słužeše jako wołtar. Wokoło wohnja kaž tež wokoło trěbnika poznamjenich kruh, kiž měješe wobrjadnišćo wotmjezować. Přeběh kruha wot ranja přez połdnjo, wječor a połnóc k ranju trójce wukročich a jeho hranicy wukazach z nožom – poprawom z nožikom z drjewa wurězanym. W kruhu ducy přepowědźech tři króć stare hrono, kotrež sym hižo jako małe dźěćo wot našeje wowki nawukła a kotrež přibywanje swětła wopiše: „K hodom kročel honača, k Nowom lětu čłowječa, koči skok na swjatk třoch kralow, hodźinu na Marje swěčkow.“ Po třećim kole wuznach kruh zawrjeny.

 

Nato dźeržach kadźaty kiješk płomjenjach, doniž so njepoča žehlić, a zarjadowach jón jako symbol powětra na ranišu stronu blida. Dale zapalich swěčki kaž tež wósk škrějnym tyhelu. Swoje městno dóstachu na połodnišim boku. Wodowu šklu nastajich do wječorneho a pjeršć z kamjenjom do połnócneho směra. Potom wołach bohowu ze swojej nowej modlitwu:

 

Brigid, běła bohowka, kralowna swětłowa,

běłe swěcy za tebje zapaluju.

Stój tudy při imbolcowym wohnju, słyš, twoja wěrna će zawoła.

Twoju bliskosć bych sej přała – zo ju čuju.“

 

Tole bě za mnje jara swjedźenski wokomik. Na chwilku sej popřach měr a posłuchanje wohnjoweho praskota.

Jako napoj běch sej płodowy čaj napariła, wosłódčeny z mjedom. Prěnje kapki wulach bohowce k česći na zem. Na łuku połožich woprujcy trochu chlěba kaž tež por worjechow, słónčnicowych symjenjow a rózynkow. Z tym so bohowce swětła podźakowach za to, zo sym dotal strowa šła přez ćěmny počas, a za nětk přeco jasniše dny. Dźakowach so jej tež za swětło, kotrež je do mojeje duše zwjedła. Rozmyslowach wo někotrych winach toho, čehodla ma přibywace swětło za moje žiwjenje w ładźe z přirodu cyle wosebity woznam. Prosych bohowku wo to, zo by nam ze swojim swjatym płomjenjom bórze wróćiła ćopłotu nalěća, zo bychmoj móhłoj naju zahrodu wobdźěłać. Pře jeje zwjazanosć z něsćinym wohnjom a jako k bohowej hojenja modlach so k njej za strowotu a škit mojeje swójby, přećelow a sebje.

 

Chwilu hišće wostach kruhu stejicy a słuchach hłosam ćěmnoty. Potom wotewrěch kruh wobeńducy koło nawopačnym směrje.

 

Po mojim wobrjedźe přińdźe Manfred, kiž bě so mjeztym w domje při pjecakowym wohnju pohódnje wusydnył, tež hišće raz won. Přinjese sobu něšto k jědźi a piću a přikładźe tež drjewa do wohnjoweho koša. Tak stejachmoj hišće někotry čas při wohnju. Na zakónčenje zaspěwach pěseń „Prjedy hač so jaro započnje“ wot Abrahama Emanuela Fröhlicha. To je jenički mi znaty spěw, kotryž dobu wokoło swěčka jara trjechnje wopiše. Zanjesech jón pak mjelčo, zo njebych w tak pózdnjej hodźinje susodow myliła.

 

Stare hrónčko podobne tomu, kotrež mojim ritualu přeprajich k začinjenju kruha, sym před krótkim w interneće namakała: Hody kročel kuntworjaca, Nowe lěto kaponjaca, skok jelenja na Třoch kralow, hodźina na Marje swěčkow. K tomu so praješe: „Nic jeno zo je běły dźeń wot zymskeho słóncowróta hižo wo jednu hodźinu dlěši, ale k starodawnemu burskemu swjatkej mamy tež wjele ‚wjedrowych předpowědźi‘!“ Njech so tutón swjaty dźeń předewšěm wjesnych kónčinach njewotezna!

Antje Sturm

 

02.01.2020

Swjedźeń prjedownikow we Wrócławju

Jězdźu poměrnje často do Wrócławja. Tuž móžach so sobotu, 26. winowca 2019, na swjedźenju prjedownikow wobdźělić, na kotrež bě tamniše towarstwo Watra přeprosyło.

 

Podach so potajkim do měšćanskeho dźěla Zacisza, hdźež je jara měrna a skoro idyliska kupka mjez kanalomaj Wódry. Tuta kupka skutkuje skoro kaž hajk, jeli jedyn na to njemysli, zo je to poprawom we wulkoměsće.

 

Za 16:00 hodź. bě Watra přeprosyła, ale jenož hórstka ludźi bě mjenje bóle dypkowna. Wobrjad je so wjele pozdźišo započał, hdyž bě hižo ćma. Zwužich tuž čas za bjesadu. Kóždy pak měješe sej tež masku z čorneje kože paslić. Mějach wobmyslenja, hač so mi to poradźi, dokelž žanu wuměłsku žiłku nimam, ale dyrbjach to někak spytać. A kaž běch so bojał – maska njeje so mi derje poradźiła. Měješe chětro křiwu hubu, nós scyła njeměješe (dokelž nochcych ju hišće bóle skomolić). Ale na zbožo wo rjanosć maskow na kóncu njeńdźeše.

 

Hdyž bě hižo skoro ćma, je Rafael (Rafał), kiž wobrjad nawjedowaše, přitomnym zmysł swjedźenja wujasnił. Maski mějachu před złymi duchami škitać. Někotři njeběchu sej masku paslili, ale po Rafaelowych słowach za nich tohodla žane wohroženje njewobsteješe. Dźěše při tutym nałožku skerje wo symboliku.

 

Wobrjad je so z někotrymi modlitwami započał. Rafael spytaše woheń zapalić, koło teptajo při tym spěwachmy: „Gore, gore jasno, żeby nie zagasło.“ Traješe pak dołho, doniž njeje so Rafaelej poradźiło, woheń zapalić.

 

Rafael a Doroteja (Dorota) pokročowaštaj z modlitwami a spěwami. Kaž naši słowjanscy prjedownicy woprowaštaj boham chlěb a mjedowinu. Dokelž pohanske wobrjady hišće derje njeznaju, njeběch ničo ekstra za wopor kupił. Dopomnich pak so, zo mějach za bjesadu po wobrjedźe poprjančki sobu. Potajkim ničo přećiwo tomu njerěčeše, zo někotre za bohow do płomjenjow ćisnych. Najwjace přitomnych je chlěb woprowało.

 

Měšnik a měšnica nas namołwještaj, zo bychmy duše swojich prjedownikow na tutón swjedźeń přeprosyli – mějachmy jich šeptajo z mjenami přiwołać. Za mnje bě to wosebite dožiwjenje, zo smědźach tu we Wrócławju duše swojich prjedownikow přeprosyć, kotřiž běchu do wójny we tutym měsće bydlili a so doma čuli.

 

Tuž přeprosych wowku Margot, prawowku Getrud, pradźěda Alfreda, praćetu Bertu, praprawowku Katarzynu a prapradźěda Cicha (to bě jeho přimjeno). Myslu sej, zo bě to jim, kotrychž domizna bě tu była, tež wulke wjeselo, předewšěm snano mojej wowce, kiž bě čas žiwjenja jara na swojim ródnym měsće wisała. Praprawowka pak bě Pólka była – wona pochadźeše z Póznańskeje kónčiny – a ja sym jeje dušu na pólski swjedźeń přeprosył. Tež přiwołanym dušam prjedownikow smy hišće woprowali.

 

Po wobrjedźe dachmy sej při čiłej bjesadźe hišće słódnu mjedowinu, solotej a druhe přikuski słodźeć. Chětro pozdźe sym so potom do Pawłowičan hospody jěł. Myslu sej, zo póńdu klětu zaso na swjedźeń prjedownikow.

 

Měrćin Schünemann

 

23.04.2019

Jary hód Wrócławju

Dźěłanje drjewa
Dźěłanje drjewa

Hód bě Prasłowjanam čas, kotryž hodźeše so za wuhotowanje róčneho swjatka. Hody na mjezy stareho a noweho lěta Serbja hač do dźensnišeho swjeća. Pólscy ródnowěrcy pak nimo zymskich hód – t. mj. šćedrych – hišće jedne hody wosławja, rěkajcy jim jare ‚nahłe, bujne, sylne‘ (přirunaj serbski přisłowjesnik jara). Swjeća jón na sobotnišim popołdnju spočatk nalěća, a ma tak powabny wobsah, zo sej tam lětsa ze Sakskeje dojědźechmoj.

 

Přiwitanje ćoplišeho počasa zarjadowa Wrócławske towarstwo Watra (woheń) dnja 23. nalětnika. Wot třećeje hodźiny hromadźachu so wobdźělnicy na kupje Pławbineho kanala, tři kilometry na sewjerowuchod wot centra šleskeje stolicy. Prěni raz Wrócławjenjo swjedźeń w lěće 2009 wobeńdźechu, a to za kanalowym promjenjom, bliže k Starej Wódrje. Potom zarjadowachu jary hód jenož hišće na wuskej kanalowej kupje, po kotrejež zapadnym wuběžku jenička dróžka wjedźe. Kumštna kupa je delnjošleskim pohanam hišće tohodla wažna, dokelž na njej chcedźa swoju swjatnicu natwarić. Zezběrawši pjenjezy za architekta a material, nadźija so zarjadneho přizwolenja.

 

Při bjezmróčnym, ćopłym wjedrje počachu někotři dobrowólnicy hadlenu trojić. Jedyn bě z drjewa mjezwočo wurězał. Tež wosobnu drastu ju woblečechu, tak zo zdaše so mi jako kralowna. W mojej předstawje wupada bohowka zymy a smjerće hrozniša. Z wokolneho lěska mužojo znosychu drjewo na šćěpowc. Žony wučisćichu wopornišćo wot drobnych wotpadkow, kiž tam připadnje ležachu, a wotmjećechu suche lisćo, zo by so jewiła zelena trawa. Šěsć holcow na brjoze koło teptaše, spěwajo ludowe pěsnje, předewšěm ukrainske. Samo hercaj daštaj so do hudźenja srjedźowěčnych melodijow na swojim violoncellu a huslach. Srjedź wobrjadnišća zběha so drjewjany stołp. Hdys a hdys jón wandalowje porěžu, tohodla hłowu, kotraž Pjerunowu sochu zakónči, přiwožuja a nasadźuja k jaremu hodej wosebje. Budyskemu rozprawjerjej připadźe pře jeho ćělnu wulkosć samo čestny nadawk, heju po swjatočnosći zejeć.

 

Na šěsćdźesat wěriwych zestupa so do kruha. Měšnik Rafał Merski dopomni jich na trěbnosć zwupinanja přenošnych dalokorěčakow a nowačkam rozkładźe wotběh ceremonije. Wona traješe poměrnje dołho, přetož njewobsahowaše jeno zatepjenje hadleny, ale tež wokrasnjenje bójstwow so wozrodźaceje přirody. Před złymi duchami buchmy škitani ze šćerkotom dweju klepotawow. Měšnica Dorota Sołęga powědźe nam baju wo bohowej Marje a jeje bratře Jaryle. Jednoho za druhim nas z wodu popryska, dajo nam móc do noweho lěta. Zo by zeminu bohowku Mokoš česćiła, walkaše po trawje pisane jeja. Jedne woble dósta tež kóždy wobdźělnik. Na pječeny chlěb kładźechmy swoje ruki, wotbywajcy dušine a ćělne bóle. Pokruta bu wot žerca do płomjenjow ćisnjena.

 

Po wobrjedźe wostachu mnozy pod wjerškami štomow stejo, bjesadujcy towaršnych kružkach. Pijachmy mjedowinu, jědźachmy keksy a mój so radowachmoj, zo z pólskimi bratrami stary słowjanski nałožk hajimoj. Njejapcy nam žerc njeluboznu nowinu posrědkowa – při mosće policija slědźi. Ruče polachmy wohnišćo z rěcynej wodu a podachmy so na wróćopuć. Zastojnikow na zbožo njepóznach, čušlachu tam pječa jenož tajni. Wobdźělnicy, kotrymž so chcyše, wotjědźechu hišće do kluba Salonik, hdźež Watra dźesać lět swojeho traća swjećeše a zdobom štyrcećiny předsydy Rafała. Srjedź hercowskeho repertoira njenadźicy serbski spěw „Daj mi jedno jajko“ zaklinči.